शीर्षक:
वसुबारस साजरी करणे: गायी आणि मानव यांच्यातील पवित्र बंधनाचा सन्मान
परिचय:
वसुबारस या हिंदू सणाचे जगभरातील लाखो लोकांच्या हृदयात महत्त्वाचे स्थान आहे. वसुबारसला गोवत्स द्वादशी म्हणूनही ओळखले जाते. वसुबारस साजरा करणे हा गायी आणि मानव यांच्यातील पवित्र बंधनाचा आणि आदराचा दिवस म्हणून ओळखला जातो. वसुबारस हा सण आश्विन महिन्यातील तेजस्वी पंधरवड्याच्या बाराव्या दिवशी येतो. विशेषता ऑक्टोबर किंवा नोव्हेंबरमध्ये. दिवाळीचा पहिला दिवस म्हणून या सणाला विशेष महत्त्व आहे. या लेखात आपण वसुबारसची उत्पत्ती, परंपरा आणि महत्त्व जाणून घेऊ.
वसुबारस सणाची मराठी माहिती ( Vasubaras information in marathi):
दिवाळीच्या सुरुवातीला येणारा वसुबारस हा सण अश्विन महिन्यातील कृष्ण द्वादशी या दिवशी साजरा केला जातो. याला गोवत्स द्वादशी असेही म्हणतात. हा दिवाळीचा पहिला दिवस वसुबारस म्हणून साजरा केला जातो. वसु म्हणजे गाय आणि बारस म्हणजे बारावा दिवस. हिंदू पंचांगानुसार अश्विन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या बाराव्या दिवशी वसुबारस सण साजरा केला जातो. म्हणून यास वसुबारस म्हणून ओळखले जाते. हिंदू धर्मामध्ये गाईला पवित्र आणि दैवी मानले जाते.
पौराणिक कथा:
वसुबारस हिंदू पौराणिक कथा आणि इतिहासात खोलवर रुजलेला आहे. या उत्सवाशी निगडीत सर्वात प्रसिद्ध कथांपैकी एक म्हणजे राजा पृथुची आख्यायिका. पुराणानुसार भगवान विष्णूचा वंशज राजा पृथु हा एक धार्मिक आणि दयाळू शासक होता. तथापि त्याच्या कारकिर्दीत पृथ्वी नापीक होती. सगळीकडे दुष्काळ होता आणि संसाधनांच्या कमतरतेमुळे लोकांना त्रास सहन करावा लागत होता.
या संकटाला उत्तर म्हणून राजा पृथुने दैवी रक्षकाचे रूप धारण केले आणि गायीच्या रूपात पळून गेलेल्या पृथ्वीचा पाठलाग केला. आपल्या प्रजेला पोषण देण्यासाठी आणि भूमीची समृद्धी पुनर्संचयित करण्यासाठी त्याने स्वयंभू मनूचा वासराचा वापर करून तिचे दूध पाजले. आणि मानवतेच्या कल्याणासाठी सर्व वनस्पती आणि धान्य तिच्या दुधाच्या रूपात त्याच्या हातात मिळाले. गाईचे दूध हे अमृत मानले जाते. राजा पृथुच्या या उदाहरणाचे अनुसरून करून अनेक सजीवांनी पृथ्वीवर गाईचे दूध पाजले. त्यामुळे जळालेली झाडे आणि लता पुनर्जीवित झाल्या तसेच कित्येक वनौषधी निर्माण झाल्या. गाईबद्दलचे प्रेम आणि श्रद्धेचे हे कृत्य वसुबारसचे केंद्रस्थान आहे.
पौराणिक कथा:
हा सण समुद्रमंथन या पौराणिक कथेशी संबंधित आहे जेव्हा देव आणि दानव समुद्रमंथन करून अमृत शोधण्यासाठी आटापिटा करत होते. तेव्हा कामधेनु नावाची गाय (इच्छा पूर्ण करणारी) समुद्रातून बाहेर आली. स्वर्गात राहणारी ही दैवी गाय देवांनी सात ऋषींना सादर केली आणि नंतर ती वशिष्ठ ऋषींच्या ताब्यात दिली. त्या दैवी गाईंमध्ये त्याच्या मालकाची इच्छा पूर्ण करण्याची क्षमता होती. समुद्रमंथनातून पाच कामधेन उत्पन्न झाल्या होत्या. त्यातली नंदा नावाच्या धेनुला उद्देशून हा सण साजरा केला जातो. गाय ही मातृत्व, प्रजनन, दैवत्व आणि पालन पोषण यांच्याशी संबंधित आहे. तसेच असे म्हणतात की या दिवशी श्री विष्णूंचे चैतन्याने भरलेले तरंग सक्रिय होऊन ब्रम्हांडात येतात या तरंगा विष्णू लोकातील कामधेनू अवतरीत करते म्हणून तिच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी गायीची पूजा केली जाते. तसेच गायीच्या पोटात 33 कोटी देव आहेत असे मानले जाते.
देवी लक्ष्मी जी संपत्तीची देवी म्हणून ओळखली जाते ती गायीचे रूप धारण करते म्हणून लोक देवी लक्ष्मीचे आशीर्वाद घेण्यासाठी ही गायीची पूजा करतात.
वसुबारस पुजा:
वसुबारस हा कृष्ण पक्षाच्या बाराव्या दिवशी येतो जो चंद्राचा क्षीण कालावधी आहे. लक्ष्मी या दिवशी गायीचे रूप धारण करते असे म्हटले जाते. आपल्या कृषीप्रधान देशात गाईंना विशेष महत्त्व आहे. जेथे ग्रामीण भागात गायी हजारो कुटुंबाचे उत्पन्नाचे एकमेव साधन आहे. या दिवशी अनेक जन्मांच्या कामना पूर्ण व्हाव्यात याकरता वासरसहित गायींची पूजा केली जाते. या दिवसापासून घरासमोर रांगोळी काढली जाते. घरातील गाय वासरू यांना आंघोळ घातली जाते. कपाळावर हळद व चंदनाचा टिळा लावला जातो. त्यांच्या अंगावर नवीन वस्त्रे घातली जातात.
त्यांच्या गळ्यात फुलांची माळ घातली जाते. त्यांना निरंजनाने ओवाळले जाते नंतर गाय वासराला गोडाचा नैवेद्य दाखवला जातो. आणि गायीभोवती प्रदक्षिणा घातली जाते. या दिवशी स्त्रिया उपवास करतात. या दिवशी गहू, मुग खात नाहीत. तसेच दुध, दुधाचे पदार्थ, तळलेले पदार्थ देखील खाल्ले जात नाही. स्त्रिया बाजरीची भाकरी व गवारीच्या शेंगांची भाजी खाऊन उपवास सोडतात. घरातील सर्व मंडळींना चांगले आरोग्य मिळावे,सुख लाभावे तसेच भरपूर कृषी उत्पन्न व्हावे म्हणून ही पूजा करतात. गोवत्स द्वादशी प्रथम राजा उत्तानपाद आणि त्याची पत्नी सुनीती यांनी उपवास करून पाळली होती त्यांच्या प्रार्थना आणि उपवासामुळे त्यांना ध्रुव नावाचा मुलगा झाला होता.
वसुबारस सणाची मराठी माहिती ( Vasubaras information in marathi):
वसुबारस हा शेतकरी आणि गुरेढोरे मालकांसाठी “कामधेनू” – इच्छा पूर्ण करणारी दैवी गाय मानल्या जाणार्‍या गायींबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा दिवस आहे. या दिवशी गायींना हार घातले जातात. विशेष पदार्थ दिले जातात आणि औपचारिक स्नान घातले जाते. शेतीत वापरल्या जाणार्‍या साधनांचीही भाविक पूजा करतात. कारण ते अन्न उत्पादनासाठी आवश्यक असतात. हा दिवस समृद्धी, आरोग्य आणि कल्याणासाठी आशीर्वाद मिळविण्याची दिवस आहे.
वसुबारसचे महत्त्व:
वसुबारस हिंदू संस्कृतीतील अनेक महत्त्वाची मूल्ये आणि श्रद्धा दर्शवतो. हे निसर्गाप्रती आदर आणि कृषीप्रधान समाजातील गुरांचे महत्त्व अधोरेखित करतो. त्यांच्यापासून आपल्याला दूध मिळते हेच दूध आपल्या पालन पोषणासाठी,आपले शरीर बळकट करण्यासाठी उपयोगी पडते. तसेच या दुधामुळे आपल्या कुटुंबाला एक आर्थिक स्थैर्य मिळते. त्यांच्यापासून मिळणाऱ्या शेणाचा वापर शेतकरी शेतामध्ये करून भरघोस आणि पौष्टिक उत्पादन मिळवतो. बैलांचा वापर शेतीची मशागत करण्यासाठी केला जातो त्यामुळे एकंदरीतच आपल्या कृषीप्रधान देशात जनावरांना अन्यन साधारण महत्व आहे.
गायींना पवित्र प्राणी म्हणून पूजले जाते. ते केवळ दूध आणि इतर संसाधने प्रदान करण्याच्या त्यांच्या भूमिकेसाठी नव्हे तर त्यांच्या दैवी आणि पोषण गुणांचे महत्व अधोरेखित करण्यासाठी देखील.
हा सण लोकांना सर्व सजीवांचा परस्परसंबंध आणि पर्यावरणाचे संरक्षण आणि काळजी घेण्याची मानवाची जबाबदारी ओळखण्यास प्रोत्साहित करतो. त्याप्रमाणे निसर्गाशी सुसंवाद राखणे हे आपल्या कर्तव्याची आठवण करून देणारे आहे.
निष्कर्ष:
वसुबारस हा केवळ सण नाही. गायी आणि मानव यांच्यातील खोलवर रुजलेल्या सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक संबंधांचा हा उत्सव आहे. हे निसर्गाचे संरक्षण आणि सन्मान करण्याच्या आपल्या जबाबदारीचे एक शक्तिशाली स्मरणपत्र आहे. वसुबारस हा सुंदर सण साजरा करण्यासाठी आपण एकत्र येऊ या आणि आपल्या जीवनात गायींच्या दैवी उपस्थितीबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करूया.
हे पण वाचा-
- तुळशी विवाह मराठी माहिती (Tulasi vivaah information in marathi)
- धनत्रयोदशी मराठी माहिती 2023 Dhantrayodashi Marathi Information 2023
- दिवाळी भाऊबीज मराठी माहिती 2023 – Diwali Bhaubij Marathi Information 2023
- बलिप्रतिपदा दिवाळी पाडवा मराठी माहिती
- लक्ष्मी – कुबेर पुजन मराठी माहिती
- नरक चतुर्दशी मराठी माहिती 2023
लक्ष्य द्या:
मित्रांनो वरील लेखात वसुबारस सणाची मराठी माहिती याचेबद्दल काही माहिती देण्याचा प्रयत्न केला आहे. परंतु तुमच्याकडे वसुबारस सणाची मराठी माहिती बद्दल अजून काही माहिती असेल किंवा या माहितीमध्ये काही चुकीचे आढळल्यास तर कमेंट किंवा ई-मेल करून सांगावे. जेणेकरून यामध्ये अपडेट करता येईल. हा लेख तुम्हाला कसा वाटला ते नक्की कमेंट बॉक्समध्ये सांगा.
धन्यवाद