रक्षाबंधन : प्रेम आणि संरक्षणाचे बंधन
Rakshabandhan festival marathi information 2023
रक्षाबंधन या सणाला नारळी पौर्णिमा किंवा राखी पौर्णिमा असेही म्हणतात. राखीच्या धाग्याला रक्षासूत्र म्हणून ही ओळखले जाते. हा एक प्रेमळ भारतीय सण आहे. जो भाऊ आणि बहिणींमधील सुंदर बंध साजरा करतो. परंपरेत रुजलेला हा सण प्रेम, संरक्षण आणि कुटुंबांना एकत्र बांधणाऱ्या अतूट नात्याचे प्रतीक आहे. त्याच्या समृद्ध इतिहासासह आणि हृदयस्पर्शी प्रथांसह रक्षाबंधन हा एक अनोखा प्रसंग आहे जो बहिण व भावाच्या नात्याचा सार दर्शवतो. रक्षा बंधन बहिण भावामधले प्रेम स्मरणात ठेवण्याचा दिवस आहे. रक्षाबंधन हा केवळ एक सण नसून भावा-बहिणींमधले अतूट प्रेम, अतूट पाठिंबा आणि मनापासून दिलेल्या वचनांचे प्रतिबिंब आहे.
राखी पौर्णिमा आणि भद्राकाळ:
रक्षाबंधन हा एक हिंदू सण आहे. यंदाचा रक्षाबंधन दोन दिवसाचा असेल कारण यंदा रक्षा बंधनाच्या वेळेमध्ये लोकांमध्ये संभ्रमाचे वातावरण निर्माण झाले आहे. याचे एकमेव कारण म्हणजे भद्राकाळ आहे. श्रावण पौर्णिमा तिथी 30 ऑगस्टला सकाळी 10:58 वाजता सुरू होते. व 31 ऑगस्ट रोजी सकाळी सात वाजून पाच मिनिटांनी संपते. याबरोबरच भद्राकाळ सुद्धा सुरू होणार आहे. आणि हा काळ रात्री नऊ वाजून एक मिनिटापर्यंत असणार आहे. या कालावधीत राखी बांधु नये असे शास्त्रात सांगितले आहे. म्हणजेच 30 ऑगस्ट च्या रात्री नऊ वाजून दोन मिनिटा पासून ते 31 ऑगस्ट च्या सकाळी सात वाजून पाच मिनिटांपर्यंत राखी बांधता येईल. आणि ही वेळ शुभ फलदायक असणार आहे.
| भद्राविषयी अशी आख्यायिका आहे की सूर्यदेव यांच्या कन्येचे नाव भद्रा आहे. भद्रा ही क्रूर स्वभावाची असून ती शनी देवांची बहीण आहे. तिचे रूप ही कुरूप असल्याने तिच्या लग्नाबाबत सूर्यदेव चिंतेत असतात. भद्रा ही कोणतीही शुभ कार्य होऊ देत नव्हती इतकेच काय यज्ञासारखी शुभकार्य ही ती होऊ देत नव्हती. तेव्हा सूर्य देवाने ब्रह्मदेवाकडे साकडे घातले. तेव्हा ब्रह्मदेवाने भद्राला सांगितले की तुझ्या कालावधीत कोणी काही कार्य करत असतील तर तू विघ्न टाकू शकतेस. पण या व्यतिरिक्त असलेल्या कालावधीत तसं तुला करता येणार नाही यामुळे भद्राकाळात शुभकार्य केली जात नाही. |
रक्षाबंधनाची सुरुवात विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीस रवींद्रनाथ टागोर यांनी केली भारतातील सर्व समुदायांमध्ये एकता आणि बंधुत्वाचे प्रतीक म्हणून रक्षाबंधनाची सुरुवात केलेली आहे.
राखी बांधण्याचा शुभमुहूर्त:
30 ऑगस्ट 2023 रात्री नऊ वाजून दोन मिनिटानंतर ते 31ऑगस्ट सकाळी सात वाजुन 5 मिनिटापर्यंत.
नारळी पौर्णिमा:
रक्षाबंधनाच्या दिवशी नारळी पौर्णिमा देखील साजरी केली जाते. श्रावणी पौर्णिमा तिथीला नारळी पौर्णिमा असे देखील म्हटले जाते. या दिवशी कोळी बांधव समुद्राची पूजा करून त्याला नारळ अर्पण करतात या दिवशी अर्पण करावयाचे नारळ हे शुभसूचक आहे असे त्यांचे मानणे आहे.
ऐतिहासिक महत्त्व:
रक्षाबंधनाचा उगम विविध ऐतिहासिक आणि पौराणिक कथांमधून शोधला जाऊ शकतो. अशीच एक दंतकथा सांगते की राणी द्रौपदीने शिशुपाल व श्रीकृष्ण युद्धाच्या वेळी तिच्या साडीचा एक तुकडा भगवान श्रीकृष्णाच्या बोटावर झालेल्या जखमेवर बांधला. ज्यामुळे जखमेतून येणारा रक्तस्त्राव थांबला. त्यामुळे श्रीकृष्ण भारावून गेले. त्याबदल्यात श्रीकृष्णाने तिला बहीण मानून सदैव तिचे रक्षण करण्याचे वचन दिले. ही कथा सणाचे सार – भावंडांमधील संरक्षण आणि काळजीचे वचन देते.
रीतिरिवाज आणि परंपरा:
रक्षाबंधन हे रीतिरिवाजांच्या मालिकेद्वारे वैशिष्ट्यीकृत आहे. ज्यामुळे तो एक उल्लेखनीय आणि संस्मरणीय प्रसंग बनतो. बहिणी प्रेमाने त्यांच्या भावांच्या मनगटावर डिझाईन केलेल्या राख्या सजावटीचे धागे बांधतात. त्यांचे बंधन आणि भावाने आपल्या बहिणीचे संरक्षण आणि समर्थन करण्याचे वचन दर्शविते. त्या बदल्यात भाऊ त्यांच्या बहिणींना भेटवस्तू देतात. आणि त्यांच्यासाठी आयुष्यभर पाठशी राहण्याचे वचन देतात. या दिवशी बहीण आपल्या भावाच्या मनगटाभोवती राखी बांधते आणि त्याच्या समृद्धी, आरोग्य आणि कल्याणासाठी प्रार्थना करते. तर भाऊ बहिणीच्या रक्षणाचा, आयुष्यभर तिचा पाठीराखा बनून राहण्याचा संकल्प करतो. तिला प्रेम स्वरूप भेट वस्तूही देतो.
समकालीन उत्सव:
रक्षाबंधनाचे मूळ सार अपरिवर्तित असले तरी तो साजरा करण्याची पद्धत काळाबरोबर विकसित झाली आहे. आजच्या वेगवान जगात एकमेकामधील अंतर बहिण भावाला वेगळे करू शकते. परंतु हे त्यांना त्यांचे प्रेम व्यक्त करण्यापासून परावृत्त करू शकत नाही. जगाच्या विविध भागात बहिणी आपल्या भावांना राख्या पाठवतात. व्हिडीओ कॉलद्वारे जोडतात आणि सणाची भावना कायम ठेवतात.
सर्वसमावेशकता:
अलीकडच्या काळात रक्षाबंधनाची संकल्पना बहिण भावाच्या पलीकडे विस्तारली आहे. कृतज्ञता आणि एकतेचे प्रतीक म्हणून लोक आता जवळच्या मित्रांना, मार्गदर्शकांना आणि अगदी सैनिकांना राख्या बांधतात. उत्सवाचा हा विस्तार विविध पार्श्वभूमीतील लोकांना प्रेम आणि एकतेच्या भावनेने एकत्र आणण्याची क्षमता दर्शवितो.
रक्षाबंधन हा एक महत्त्वाचा आणि हृदयस्पर्शी सण राहिला आहे. भावंडांमधील चिरस्थायी प्रेम, संरक्षणाचे वचन आणि कुटुंबांना एकत्र बांधणार्‍या प्रेमळ आठवणींचा तो पुरावा आहे.