History of the Indian Navy marathi information
भारतीय नौदलाचे जनक
भारतीय नौदल ही जगातील सर्वात शक्तिशाली नौदलांपैकी एक आहे.आणि तिचा मोठा आणि अभिमानास्पद इतिहास आहे.”भारतीय नौदलाचे जनक” म्हणून ज्यांना श्रेय दिले जाते. ते म्हणजे छत्रपती शिवाजी महाराज भोसले.
छत्रपती शिवाजी महाराज: भारतीय नौदलाचे दूरदर्शी जनक
भारतीय नौदलाचा इतिहास समृद्ध आणि वैविध्यपूर्ण आहे. आणि त्याचा उगम छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या दूरदर्शी प्रयत्नांतून झाला आहे. 17 व्या शतकातील एक आदरणीय मराठा योद्धा राजा शिवाजी महाराजांच्या सामरिक कौशल्य आणि दूरदर्शी दृष्टीने अखेरीस आधुनिक भारतीय नौदल काय होईल याची पायाभरणी केली. “भारतीय नौदलाचे जनक” म्हणून त्यांचा वारसा भारताच्या सागरी पराक्रमाला प्रेरणा आणि आकार देत आहे.
प्रारंभिक जीवन आणि सत्तेचा उदय: 1630 मध्ये जन्मलेल्या शिवाजी महाराजांनी लहानपणापासूनच नेतृत्वगुण प्रदर्शित केले. अरबी समुद्राच्या किनारपट्टीचे सामरिक महत्त्व त्यांनी पटकन ओळखले आणि शक्तिशाली नौदलाची क्षमता समजून घेतली. नौदल कमांडर म्हणून त्याच्या सुरुवातीच्या कारनाम्यांनी या प्रदेशात एक मजबूत सागरी उपस्थिती प्रस्थापित करण्याचा मार्ग मोकळा केला.
नौदल दलाचा जन्म:
कान्होजी आंग्रे
कान्होजी आंग्रे हे मराठा आरमाराचे पहिले सेना प्रमुख होते. मराठ्यांच्या इतिहासातील प्रसिद्ध नाविक योद्धा म्हणून कान्होजी आंग्रे याची ऒळख आहे. आंग्रेंच्या अंमलाखालील सागरी प्रदेशातून ये-जा करणाऱ्यास परवाना द्यावयास भाग पाडून समुद्रावर त्यांनी आपले निर्विवाद वर्चस्व स्थापित केले. कान्होजींची सत्ता कोकण किनार्‍यावर कोट मांडवे पासून त्रावणकोरपर्यंत पसरली होती. त्यामुळे त्यांनी सिद्धीस माघार घेण्यास भाग पाडले. कुलाबा व विजयदुर्ग येथे जहाजे बांधण्यासाठी गोद्या बनवल्या. त्यांची जहाजे कच्छ पासून त्रावणकोरपर्यंत सागरात निर्विवादपणे संचार करीत.त्यांनी इंग्रज, पोर्तुगीज, डच, फ्रेंच आरमाराबरोबर लढून मराठा आरमाराचा भगवा समुद्रात फडकवत ठेवला. असा हा सागरी राजा मराठ्यांचा आरमार प्रमुख सरखेल कान्होजी आंग्रे याना मानाचा मुजरा.
सागरी रणनीती आणि युद्ध:
शिवाजी महाराजांचे नौदल धोरण बहुआयामी आणि नाविन्यपूर्ण होते. व्यापार मार्ग नियंत्रित करण्यासाठी आणि परकीय आक्रमणांपासून आपल्या प्रदेशांचे संरक्षण करण्यासाठी नौदलाच्या वर्चस्वाचे महत्त्व त्यांना समजले. युरोपियन शक्ती आणि इतर शत्रूंविरुद्ध वरचढ राहण्यासाठी त्यानी हिट-अँड-रन रणनीती अचानक हल्ले आणि नौदल नाकेबंदी केली. त्याच्या हाताखालील नौदल इतके मजबूत होते की मराठे ब्रिटिश, पोर्तुगीज आणि डच यांना ते सहज पराभूत करू शकत होते.
 |
| कान्होजी आंग्रे |
भारतीय नौदलाच्या उत्क्रांतीत छत्रपती शिवाजी महाराज व सरखेल कान्होजी आंग्रे यांचे योगदान अधोरेखित करता येण्यासारखे आहे. सागरी क्षेत्रात भारताच्या हिताचे रक्षण करण्यास सक्षम असलेल्या आधुनिक नौदल दलाच्या विकासासाठी त्यांच्या वारसाने पाया घातला. तंत्रज्ञान, पायाभूत सुविधा आणि धोरणात्मक विचारांवर त्यांचा भर समकालीन भारतीय नौदलाच्या दृष्टिकोनावर प्रभाव टाकत आहे.
“भारतीय नौदलाचे जनक” म्हणून छत्रपती शिवाजी महाराजांची निर्णायक भूमिका त्यांच्या दूरदर्शी नेतृत्वाचा आणि सागरी उत्कृष्टतेसाठी अतुट बांधिलकीचा पुरावा आहे.त्यांच्या योगदानाने भारताच्या नौदल इतिहासावर अमिट छाप सोडली आहे. आणि सागरी सुरक्षा आणि मुत्सद्देगिरीसाठी देशाच्या दृष्टिकोनाला आकार देत आहे. भारतीय नौदल जसजसे विकसित होत आहे आणि जुळवून घेत आहे तसतसे ते शिवाजी महाराजाना श्रद्धांजली अर्पण करते आहे.
भारतीय नौदल दिन: भारताच्या नौदल शक्तीचा उत्सव
भारतीय नौदलाला मोठा आणि अभिमानास्पद इतिहास आहे. ईस्ट इंडिया कंपनीने आपल्या व्यापारी हितसंबंधांचे रक्षण करण्यासाठी युद्धनौकांचा ताफा स्थापन केला होता. परंतु त्यापूर्वी 17 व्या शतकात त्याची मुळे शोधू शकता. इसवी सन 1934 मध्ये नौदलाची औपचारिक स्थापना झाली. आणि दुसऱ्या महायुद्धात त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
तेव्हापासून भारतीय नौदलाचा आकार आणि ताकद वाढली आहे. 150 हून अधिक जहाजे आणि पाणबुड्यांचा ताफा असलेला हा आता जगातील सर्वात शक्तिशाली नौदलांपैकी एक आहे. नौदलामध्ये लढाऊ विमाने, हेलिकॉप्टर आणि वाहतूक विमानांसह विविध विमाने देखील आहेत.
भारतीय नौदल विविध कार्यांसाठी जबाबदार आहे यासह:
भारताच्या सागरी सीमांचे रक्षण करणे.
समुद्राकडून येणाऱ्या धोक्यांना रोखणे. आणि त्याचा प्रतिकार करणे.
शोध आणि बचाव कार्य चालवणे.
मानवतावादी सहाय्य प्रदान करणे.
शांतता राखण्याच्या कार्यांना पाठिंबा देणे.
नौदलाने अलिकडच्या वर्षांत भारताच्या सागरी हितसंबंधांचे रक्षण करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. एडनच्या आखातात अनेक यशस्वी चाचेगिरीविरोधी कारवाया केल्या आहेत. आणि युद्धग्रस्त देशांतून भारतीय नागरिकांना बाहेर काढण्यातही त्यांनी मोठी भूमिका बजावली आहे.
भारतीय नौदल दिन हा नौदलाच्या कामगिरीचा उत्सव साजरा करण्याचा आणि आपल्या देशासाठी सेवा आणि बलिदान दिलेल्या खलाशांना श्रद्धांजली अर्पण करण्याचा दिवस आहे. सागरी हितसंबंधांचे रक्षण करण्याच्या भारताच्या वचनबद्धतेची पुष्टी करण्याचाही हा दिवस आहे.
भारतीय नौदल दिन 2023 ची थीम
भारतीय नौदल दिन 2023 ची थीम अजून घोषित केलेली नाही. गेल्यावर्षीची थीम होती “स्वर्णिम विजय वर्ष”
2023 मध्ये नौदल आपला 75 वा वर्धापन दिन साजरा करणार आहे. आणि या वर्षीचा नौदल दिन हा नौदलाच्या कामगिरीचे स्मरण करण्यासाठी चा दिवस आहे. भारतीय नौदलाचे भविष्य उज्ज्वल आहे. ही एक आधुनिक आणि सक्षम शक्ती आहे. जी 21 व्या शतकातील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी सुसज्ज आहे. नौदल देखील नवनिर्मितीसाठी वचनबद्ध आहे आणि आपली क्षमता वाढविण्यासाठी सतत नवीन तंत्रज्ञान विकसित करत आहे.
भारतीय नौदल दिन हा सर्व भारतीयांसाठी अभिमानाचा दिवस आहे. नौदलाच्या यशाचा उत्सव साजरा करण्याचा आणि आमच्या सागरी हितसंबंधांचे रक्षण करण्याच्या आमच्या वचनबद्धतेची पुष्टी करण्याचा हा दिवस आहे.
भारतीय नौदलाचा नवीन ध्वज: आधुनिकता आणि प्रगतीचे प्रतीक
भारतीय नौदलाला आता नवीन ध्वज मिळाला असून भारताचा समृद्ध सागरी वारसा जगासमोर दिसणार आहे. आता सर्व युद्ध नौकावर हा नौदलाचा ध्वज फडकताना दिसणार आहे. नौदलाच्या नवीन ध्वजामध्ये वरच्या कोपऱ्यावर भारताचा तिरंगा आपल्याला पहायला मिळतो. तर दुसऱ्या उरलेल्या भागात नौदलाची शिखा आहे. हे निळे चिन्ह अष्टकोनाच्या आकारात असून ज्या भारतीय नौदलाच्या चार दिशा व चार कोण म्हणजे आठ दिशा दाखवते. या अष्टकोनी बोधचिन्हा च्या खाली देवनागरीत “शं नो वरून:” असे चिन्हांकित केलेले आहे. याचा अर्थ पाण्याची देवता आपल्यासाठी शुभ असू देत आमचे रक्षण करू देत. भारतीय परंपरेत वरूनला पाण्याची देवता मानले जाते. हे अष्टकोनी चिन्ह देशाचे महान मराठा योद्धा छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या युद्धनीतीशास्त्रातील ढालीने प्रेरित असून छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या दूरदृष्टीकोनातून नौदलाची स्थापना करण्यात आली आहे. लढाऊ जहाजे आणि सैन्यासह त्यांनी सागरी मार्गाने घुसखोरी करणाऱ्या बाह्य सैन्याला आव्हान दिले असल्याचा इतिहासही नौदलासमोर असल्याचे सांगण्यात आले आहे. आजपर्यंत भारतीय नौदलाच्या ध्वजावर गुलामगिरीचे प्रतिक दिसत होते. ते आता काढले जाऊन नवा ध्वज नौदलेला मिळत आहे. जुना ध्वज 1950 मध्ये स्वीकारण्यात आला होता.आणि तो 70 वर्षांहून अधिक काळ वापरात होता. गुलामगिरीचे प्रतीक व वसाहतवादाचा वारसा या नवीन ध्वजामुळे नाहीसा होणार आहे.
नवीन ध्वजाचे अनावरण 2 सप्टेंबर ला होणार असून ही भारतीय नौदलाच्या इतिहासातील एक महत्त्वाची घटना आहे. हे नौदलाच्या आधुनिकीकरणाचे आणि प्रगतीचे प्रतीक आहे. आणि ते भारताच्या सागरी हितांचे संरक्षण करण्यासाठी नौदलाच्या वचनबद्धतेची आठवण करून देणारे आहे.
नवा ध्वज नौदलाचा वाढता आत्मविश्वास आणि नवीन आव्हाने स्वीकारण्याची तयारी दर्शवणारा आहे. जगातील चांगल्यासाठी एक शक्ती बनण्याच्या नौदलाच्या निर्धाराचे ते प्रतीक आहे.
भारतीय नौदल हे जगातील पाचव्या क्रमांकाचे नौदल आहे.भारतीय नौदलामध्ये एकूण 5600 खलाशी(sailors) आहेत. आणि भारतीय नौदलाचे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे. इसवी सन 1934 मध्ये ब्रिटिशांनी स्थापलेल्या रॉयल इंडियन नेव्ही या सेनेपासून भारतीय नौदलाची सुरुवात झाली. परंतु याची मुळे 17व्या शतकातच रुजली होती. भारतीय नौदलाचा 4 डिसेंबर हा नौसेना दिवस आहे. कारण 4 डिसेंबर 1971 ला झालेल्या भारत-पाकिस्तान युद्धाच्या दरम्यान कराची हार्बर वरती भारतीय नौसेनेने केलेल्या धाडसी हल्ल्याच्या आठवणींमध्ये 4 डिसेंबर हा नौसेना दिन म्हणून साजरा केला जातो. आज प्रत्येक क्षेत्रात भारत हा जगातील महासत्ता असलेल्या देशांच्या बरोबर पुढे जात आहे. भारतीय नौदलाकडे 150 पेक्षा जास्त युद्धनौका आहेत. भारतीय नौदलाच्या हवाई शाखेत चेतक, ध्रुव इत्यादी शस्त्राने सुसज्ज हेलिकॉप्टर्स व सी हरियर्स ही लढाऊ विमाने आहेत. भारतीय नौदलामध्ये आयएनएस (इंडियन नेव्ही शिप) विराट,आयएनएस तलवार, आयएनएस बेटवा, आयएनएस ब्रह्मपुत्रा, आयएनएस मोरमुगाऒ, आयएनएस तबर यासारख्या बऱ्याच लढाऊ युद्धनौका आहेत. आणि या ब्रह्मोस मिसाइलने सुसज्ज आहेत. तसेच आयएनएस कलवरी, आयएनएस संकुश आयएनएस सिंधुरक्षक, आय एन एस खंदेरी
 |
| INS Kalvari |
आयएनएस चक्र, तसेच स्वदेशी बनावटीची पहिली आण्विक पाणबुडी आयएनएस अरिहंत यासारख्या कित्येक पाणबुड्या(Submarines) भारतीय नौदलात सामील झाल्या आहेत. याबरोबरच विमानवाहू युद्धनौका विक्रमादित्य आणि विराट तसेच भारतीय बनावटीची पहिली विमानवाहू युद्धनौका आयएनएस विक्रांत देखील नौदलात सामील झाली आहे. यामुळे भारताची सागरी ताकद वाढली आहे.
भारतीय नौदल भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षा यंत्रणेचा एक महत्त्वाचा घटक म्हणून काम करते. सागरी हितसंबंधांचे रक्षण करण्यासाठी प्रादेशिक स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि आपत्ती निवारण प्रयत्नांमध्ये योगदान देण्यासाठी जबाबदार आहे. जहाजे, पाणबुड्या आणि विमानांच्या वैविध्यपूर्ण ताफ्यासह नौदल हिंद महासागर प्रदेशात आणि त्यापलीकडे सागरी सुरक्षा राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. भारतीय नौदलाला मनापासून सलाम
जय हिंद
वाचा- चंद्रप्रभा वटीचे फायदे
वाचा- 15 ऑगस्ट 2023 ची माहिती